W ostatnim czasie nasza Kancelaria IT odnotowuje wzrost zapytań dotyczących problemów prawnych związanych z oprogramowaniem Autodesk (a w szczególności z AUTOCAD). Użytkownicy coraz częściej mierzą się z zarzutem naruszenia praw autorskich. W niniejszym wpisie przybliżymy powyższe kwestie z perspektywy prawnej oraz przedstawimy praktyczne wskazówki, jak uniknąć potencjalnych sporów.
Click‑wrap agreement i warunki współpracy
Zazwyczaj zobowiązania wzajemne stron wynikają z podpisanych umów i powszechnie obowiązujących przepisów prawa. Nie inaczej jest w rozważanym przez nas przypadku. Użytkownik zakładając konto lub wykupując licencję na korzystanie z oprogramowania zawiera umowę nazwaną: click-wrap agreement.
Warunki współpracy Stron (wzajemne prawa i obowiązki regulują) Ogólne Warunki Współpracy dostępne na stronie internetowej Autodesk w zakładce “ terms-of-use”, gdzie widoczna jest dla Użytkownika informacja:
„Akceptując niniejsze Warunki Ogólne (…) lub uzyskując dostęp do naszych Ofert lub korzystając z nich, użytkownik potwierdza akceptację niniejszych Warunków (…) i wyraża zgodę na bycie stroną niniejszej wiążącej umowy. (…) Użytkownik akceptuje niniejsze Warunki w imieniu spółki lub (…) w imieniu własnym jako osoba fizyczna…”(Punkt 1. „Akceptacja”).
Każdy, więc kto korzysta z oprogramowania (Oferty) Autodesk, jest związany warunkami licencyjnymi. Ponadto firma, co do zasady, odpowiada za legalne korzystanie z licencji przez swoich pracowników.
Audyty Autodesk i mechanizmy antypirackie
Częstym problemem jest, że Użytkownicy nie weryfikują konkretnych uprawnień jakie nadają dostawcy usług akceptując warunki, a niektóre z nich mogą być zaskakujące. Jak na przykład:
❗Autodesk zastrzega sobie prawo do przeprowadzania audytów licencji, poprzez losowy wybór Użytkowników. Celem tych audytów jest weryfikacja zgodności użytkowania oprogramowania i wykrywanie ewentualnych naruszeń, takich jak instalacja nieautoryzowanych programów, przekroczenie limitu dozwolonych instalacji lub nieprawidłowe wykorzystanie warunków licencji. Procedura audytu rozpoczyna się od powiadomienia poprzez e-mail, a następnie wykorzystywane jest narzędzie do inwentaryzacji, które skanuje środowisko informatyczne w celu zebrania danych o zainstalowanym oprogramowaniu. (Punkt 17.8 “Weryfikacja Zgodności”)
❗Autodesk nie ujawnia szczegółowych danych technicznych dotyczących swoich mechanizmów antypirackich, co ma na celu utrudnienie obejścia zabezpieczeń. Utrzymywanie poufności metod detekcji stanowi standardową praktykę w branży, uzasadnioną względami bezpieczeństwa – pełne ujawnienie sposobu działania mogłoby umożliwić potencjalnym naruszycielom opracowanie metod obejścia tych zabezpieczeń. Techniki stosowane przez Autodesk są analogiczne do rozwiązań wdrażanych przez innych producentów oprogramowania, którzy integrują działania antypirackie bezpośrednio w swoich produktach, zamiast udostępniać osobne narzędzia skanujące.
❗W ramach zabezpieczeń stosowany jest również system Autodesk Genuine Service. Usługa ta pozostaje aktywna tak długo, jak na urządzeniu są obecne produkty Autodesk, a jej zadaniem jest ciągłe monitorowanie autentyczności instalacji. Po usunięciu wszystkich produktów Autodesk, usługa ta automatycznie zostaje dezaktywowana. (https://www.autodesk.com/genuine/overview)
Licencja a sprzedaż praw autorskich
Istotną kwestią, którą należy poruszyć jest podstawa korzystania z Oferty, czyli licencja, nie sprzedaż. W tym miejscu należy wspomnieć o różnicach między licencją a sprzedażą praw autorskich. Sprzedaż praw autorskich jest transakcją o charakterze trwałym, podczas gdy licencja jest umową czasową. W konsekwencji, przy sprzedaży praw autorskich, własność praw przechodzi na nabywcę, podczas gdy przy licencji pozostaje przy autorze. Ponadto, sprzedaż praw autorskich często wiąże się z wyłącznością nabywcy w korzystaniu z utworu, podczas gdy wyłączność licencji zależy od jej rodzaju.Licencja daje użytkownikowi uprawnienie do korzystania z utworu natomiast sprzedaż praw autorskich przenosi prawa do utworu na kupującego.
„…Autodesk udziela Użytkownikowi niewyłącznego prawa do korzystania z Oferty (…) wyłącznie (a) w Okresie Oferty, (b) zgodnie z wszelkimi obowiązującymi Warunkami Specjalnymi oraz (c) w ramach subskrypcji Użytkownika, w tym dozwolonej liczby, Typu Oferty, Terytorium i innych atrybutów określonych dla typu i poziomu wybranego przez Użytkownika podczas subskrybowania Oferty.”
oraz
„Wszelkie Oprogramowanie (w tym Aktualizacje lub Uaktualnienia) (…) jest licencjonowane na ograniczony okres subskrypcji, a nie sprzedawane. Użytkownik może wykonać jedną kopię archiwalną Oprogramowania…” (Punkt 8.1 „Prawa do Ofert”)
Zgodnie z powyższym, Użytkownik może korzystać z tylu stanowisk (kopii) i w taki sposób, jak określa to jej wykupiona subskrypcja (np. 2 stanowiska, jeden rok). Niezbędne więc jest monitorowanie liczby komputerów, na których używane jest oprogramowanie.
Warto też zwrócić uwagę, że o ile można stworzyć kopie zapasową to nie wolno z niej korzystać jako z dodatkowego stanowiska do pracy bieżącej.
Niedozwolone działania i odpowiedzialność użytkownika
Na co uważać? Niedozwolone jest przekazywanie, sublicencjonowanie, odsprzedawanie oprogramowania osobom/firmom trzecim.
„Z wyjątkiem przypadków wyraźnie dozwolonych (…) Użytkownik nie może:
(i) powielać, modyfikować, adaptować, tłumaczyć, przenosić ani tworzyć dzieł pochodnych na podstawie całości lub części Oferty (…) ani
(ii) udzielać sublicencji, przenosić, rozpowszechniać, przesyłać, sprzedawać, wydzierżawiać, wynajmować, wypożyczać ani w inny sposób udostępniać całości albo części lub funkcjonalności jakiejkolwiek Oferty osobom trzecim…”(Punkt 8.1 – zdanie drugie)
Należy zauważyć, że oprócz szeregu restrykcji umowa nakłada na Użytkownika odpowiedzialność za zarządzanie kontem oraz limitem Autoryzowanych Użytkowników. Użytkownik jest zobowiązany do zapewnienia, że żaden z Autoryzowanych Użytkowników nie dokona instalacji ani aktywacji produktu poza ściśle określonym zakresem licencyjnym.
„Użytkownik jest odpowiedzialny za wszystkie osoby, które nabywają Oferty, uzyskują do nich dostęp lub korzystają z nich za pośrednictwem Użytkownika lub jego konta (w tym za Autoryzowanych Użytkowników) oraz za przestrzeganie przez nich niniejszych Warunków…”(Punkt 4. „Konto Użytkownika”)
Zdumiewającym z kolei jest fakt, iż firma zastrzega sobie prawo do przeprowadzania kontroli (zdalnej/stacjonarnej) w celu potwierdzenia, czy liczba stanowisk i numery seryjne są prawidłowe. W przypadku stwierdzenia naruszenia, Autodesk może zażądać uregulowania sytuacji (np. zakupienie dodatkowych licencji, pokrycie kosztów weryfikacji itp.).
„Autodesk zastrzega sobie prawo do weryfikacji przestrzegania przez Użytkownika postanowień niniejszych Warunków (…) w drodze dostarczenia raportu dotyczącego niezgodnego korzystania (…) lub przeprowadzenia kontroli zdalnej lub kontroli stacjonarnej.”
oraz
„Jeżeli w drodze Weryfikacji Autodesk stwierdzi, że Użytkownik narusza niniejsze Warunki, Użytkownik będzie zobowiązany niezwłocznie zakupić nowe Oferty (…) oraz uzasadnione koszty Autodesk związane z przeprowadzeniem Weryfikacji.”(Punkt 17.8 „Weryfikacja przestrzegania postanowień”)
Ponadto, należy zwrócić uwagę na możliwość rozwiązania umowy lub zawieszenia subskrypcji przez Autodesk. Jeżeli Autodesk uzna, że korzystanie z licencji jest sprzeczne z umową, może zablokować lub wypowiedzieć prawo do korzystania z Oprogramowania.
„Autodesk może wypowiedzieć (albo wyłączyć lub zawiesić dostęp Użytkownika (…) jeżeli Użytkownik (…) nie uregulował w terminie należności (…) [lub] w inny sposób istotnie naruszy niniejsze Warunki…”(Punkt 16 „Okres obowiązywania, wypowiedzenie, zawieszenie”).
Nie można pominąć, że Użytkownik klikając “Akceptuję” zgadza się na to, że ewentualne spory podlegają pod prawo Irlandii.
Głównym aktem prawnym regulującym prawo autorskie w Irlandii jest tzw. Copyright and Related Rights Act 2000 (z późniejszymi nowelizacjami). Ustawa ta wdraża również część unijnych dyrektyw dotyczących prawa autorskiego (np. tzw. InfoSoc Directive czy Enforcement Directive).
„(…) wszelkie spory lub roszczenia wynikające z niniejszych Warunków lub z nimi związane (…) będą ostatecznie rozstrzygane zgodnie z prawem, w miejscu i zgodnie z procedurą rozstrzygania sporów określonymi [w tabeli zależnej od lokalizacji Użytkownika]…”(Punkt 17.4 „Strona Autodesk, prawo właściwe, rozstrzyganie sporów”).
Co ciekawe,
- komputerowe programy (software) w irlandzkim prawie autorskim traktowane są jako „utwory literackie” (literary works) albo bardziej specyficznie – „programy komputerowe”. Chroni je zatem prawo autorskie na równi z innymi rodzajami utworów.
- W Irlandii program komputerowy jest prawnie chroniony od momentu jego stworzenia – nie wymaga się dodatkowych formalności rejestracyjnych (podobnie jak w większości krajów Unii Europejskiej).
- Każdy, kto w sposób nieuprawniony kopiuje, rozpowszechnia lub używa oprogramowania objętego licencją, dopuszcza się naruszenia praw autorskich (copyright infringement).
Dyskusje użytkowników – przykład z Reddit
Aby zilustrować rosnącą skalę problemu, przeanalizowaliśmy dyskusje na platformie Reddit – popularnym serwisie internetowym, który łączy w sobie cechy forum dyskusyjnego, platformy społecznościowej i agregatora treści. Na platformie toczyły się ożywione dyskusje wśród osób, które otrzymały wezwania. Użytkownicy Reddita aktywnie komentowali wątki dotyczące otrzymanych wezwań.
(https://www.reddit.com/r/Architects/comments/1ct8nqd/autodesk_detected_pirated_programs_after/)
Jeden z komentujących wskazał, że Autodesk stale monitoruje korzystanie z ich produktów i może odwołać się do zapisów licencyjnych).
„Yes it makes sense. You got caught. The software looks for illegal installs… You’re arguing a weird position, ‘We broke the law but how dare you catch us’”.
Kolejny komentarz zwraca uwagę, że że Autodesk posiada wbudowane narzędzia telemetrii i potrafi wykrywać nawet wcześniej zainstalowane wersje.
„…the software looks for illegal installs (current and prior) and reports them”.
Jednocześnie Internauci przypominają, że akceptacja EULA daje Autodesk prawo do zbierania danych z komputera – także o potencjalnie nielegalnych instalacjach).
„What is telemetry? Telemetry is… How does Autodesk use telemetry? …they are always on the lookout…”.
Pod pojęciem telemetrii rozumiemy automatyczne zbieranie danych dotyczących działania oprogramowania. W produktach Autodesk, takich jak AutoCAD, może to obejmować informacje o sesjach użytkowników, ich aktywnościach oraz konfiguracji systemu. Choć Autodesk nie ujawnia dokładnego zakresu zbieranych danych, niektóre z nich mogą być wykorzystywane nie tylko do optymalizacji pracy produktów, ale również do wsparcia procesów weryfikacji zgodności z zasadami licencjonowania.
Powyższe potwierdza, że Użytkownicy coraz częściej napotykają trudności wynikające z nieprawidłowego stosowania warunków licencji. Nie czytając warunków, Użytkownicy nie zdają sobie sprawy z konsekwencji prawnych i finansowych, które mogą wyniknąć z naruszenia warunków licencji. Rosnąca liczba skarg i doniesień o nieprawidłowym korzystaniu z licencji wskazuje na potrzebę wprowadzenia bardziej skutecznych mechanizmów monitorowania i egzekwowania przestrzegania warunków licencji.
Co w przypadku, gdy firma Autodesk zarzuca nam naruszenie umowy licencyjnej i niewłaściwe korzystanie z oprogramowania?
- W sytuacji braku dostępu do urządzenia na którym stwierdzono niewłaściwe użytkowanie – poinformować o niemożności korzystania ze sprzętu.
- Podkreślić, że wszelkie zasady bezpieczeństwa zostały zachowane.
- Poprosić o dodatkowe informacje, udostępnienie szczegółowych danych (np. raporty użycia, adresy IP, identyfikatory sprzętowe).
- Wysłać maila z prośbą o wyjaśnienie – zapytać o rodzaj naruszenia, którego komputera dotyczy naruszenie
- Zebrać dowody dotyczące naszych twierdzeń
Skonsultować się z prawnikiem, aby upewnić się co do swoich praw i dobrać najlepszą drogę rozwiązania sporu
Podsumowanie
Reasumując, przedstawione zjawisko uwypukla istotny problem, jakim jest brak dostatecznej wiedzy Użytkowników na temat warunków umów licencyjnych, które akceptują. Nieświadome naruszenie przepisów prawa autorskiego może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych. W związku z tym, niezbędne jest zwiększenie świadomości Użytkowników na temat legalnych sposobów korzystania z oprogramowania oraz konieczność dokładnego zapoznawania się z warunkami umów licencyjnych przed ich akceptacją. Zaleca się również korzystanie wyłącznie z legalnych źródeł oprogramowania, aby uniknąć ryzyka naruszenia praw autorskich i związanych z tym konsekwencji.
Powyższy materiał przygotowany został przez Zespół Kancelarii IT, w składzie:
✔️dr Ewelina Szydłowska-Kędziera (Dyrektor Departamentu Prawnego)
✔️Weronika Kowal (Aplikantka adwokacka)
✔️Pavlo Svysiuk (Specjalista ds. cyberbezpieczeństwa)
